Život / Reportaža

Na današnji dan (22. marta) 1937. godine rođen je Hašim Muharemović, bosanskohercegovački muzičar, ljekar i likovni umjetnik. Teško je razlučiti što je od ove tri dimenzije njegove personalnosti dominantnije; njegov ljekarski poziv i rad u polju preventivne epidemiologije i kasnijeg zanimanja za akupunkturu, njegovo muzičko etabliranje kao osobe koja je vokalno i instrumentalno (virtuoznim kucanjem u saz) kultivirala sevdalinku, te se bavila komponiranjem koje je tekstualno i melodijski familijarno sevdalinci, ili pak njegovo profiliranje u sferi likovnosti.

Čini se kako je njegovo medicinsko obrazovanje imalo instrumentalno-utilitaran karakter, dok su dimenzije umjetnosti figurirale kao kreativni eros i autentični daimonion koji je, s jedne strane, kontinuirao smisleno samopotvrđivanje, te, s druge strane, identifikaciju i priznavanje njegove specifične strukture osobnosti u polju muzičke i likovne referencije U toku studija na Medicinskom fakultetu u Sarajevu upoznaje Himzu Polovinu na čiju sugestiju se prijavljuje i polaže audiciju na tadašnjem Radio Sarajevu.

U početku orijentiran ka klasičnoj gitari, Muharemović svoj talenat usmjerava ka interpretacijama sevdalinki po kojima postaje prepoznatljivim i distinktivnim muzičkim autorom nedugo po završetku studija, a što je u vezi sa njegovim imanentnim doživljajem bosanskohercegovačkog muzičkog naslijeđa, njegovim odgojem i neposrednim utjecajem “značajnih Drugih” (roditelja, porodičnog miljea, tradicije, te raznolikih gradova i običaja unutar tih gradskih sredina u kojima je odrastao stjecanjem životnih okolnosti, jer mu je otac bio službenik Državne šumarije, pa su česta promjena mjesta stanovanja usljed osnivanja novih šumskih uprava Muharemoviću bila izvorom izazova i stimulacije, koje je svojom jakom intuitivnošću internalizirao i u konačnome deponovao kao trajna svojstva i sadržinu njegove svijesti i podsvijesti).

S druge strane, distinktivan karakter njegovog muzičkog eksternaliziranja vezan je i za njegovo poimanje sevdalinke kao simboličkog kapitala naroda Bosne koja se vokalno mora objektivirati nenametljivo, melanholijski i uz nužno isposredovanje sazom čija instrumentalnost na najadekvatniji način omogućuje konsonanciju s onim vokalnim, bez prevalencije jednog nad drugim i bez uzajamno isključujuće rezonantnosti. Sevdalinka je u njegovom poimanju figurirala kao recto i verso strana papira; pokušati odvojiti stranu instrumentalnosti saza od strane specifične vokalne izvedbe značilo bi ukinuti predmetnost samog predmeta: bićevitost sevdalinke kao takve.

Muharemović nastoji pokazati kako recepcija sevdalinke u njenoj vokalno-instrumentalnoj sukonstituciji ne smije biti svodiva na puki orijentalni folklorizam unutar parohijalnih, usnulih i rudimentarnih socio-kulturnih entiteta i unutar tradicionalizma koji zadobija karakter ishabane upotrebne vrijednosti u savremenom dobu. To je razlog zašto Muharemović tek sa okončanjem medicinskog studija odlučuje uzeti aktivnijeg učešća na muzičkoj sceni tadašnje Jugoslavije kako bi, između ostaloga, i činjenicom da sevdalinku na sazu izvodi visokoobrazovana osoba, doktor medicine, ukazao na njen trajno aktualan status koja svojom specifičnošću (ali i univerzalnošću, te sposobnostima akomodacije bez eliminiranja njenih temeljnih svojstava), može parirati i biti analogon svim ostalim muzičkim tradicijama na svjetskoj razini, te da istoj treba institucionalno afirmiranje, kako na nivou njene performativnosti, tako i na nivou njene znanstvene konceptualizacije.

Nakon što je napisao tekst i melodiju za poemu Zmaj od Bosne, sedamdesetih godina XX vijeka u tadašnjem zagrebačkom Jugotonu izlazi njegova gramofonska ploča sa 14 pjesama, među kojima prvi put i ovo njegovo autorsko djelo pod nazivom Vjerna ljuba, koja će poslije dobiti status narodne pjesme i svojevrsne kulturne reprezentacije poznatije kao Zmaj od Bosne. Muharemović je za života nastupao u beogradskom Saboru (sa ovacijama na pjesmu Il je vedro il oblačno) i u sklopu kulturne manifestacije Baščaršija na Skadarliji, u Sarajevu u sklopu brojnih svečanosti i manifestacija, u Zagrebu, Salzburgu (Stiftung Mozarteum, Wiener Saal) u sklopu manifestacije Sevdah putuje Evropom, sarađivao je u sklopu ostvarenja dokumentarnih filmova iz oblasti muzičkog naslijeđa naroda BiH, ostvario zapaženu saradnju sa Eminom Zećaj koju je jedno vrijeme pratio na sazu, a sarađivao je i sa Radio Sarajevom u realiziranju određenih muzičkih podložaka za radijske emisije sa poznatim glumačkim i redateljskim likovima poput Rejhana Demirdžića, Rudija Alvađa, Kaće Dorić, itd.

Muharemović je bio i članom Univerzitetskog esperanto kluba Sarajevo, a tokom studija je redovan posjetilac Akademije likovnih umjetnosti u Sarajevu na kojoj u sklopu redovnih kurseva stiče likovna znanja i vještine, a kasnije iste usavršava pri ateljeu Ibrahima Ljubovića. Tokom života je ostvario nekoliko samostalnih i kolektivnih izložbi u zemlji i inozemstvu, a njegov ogroman, tematski izdiferenciran likovni opus sa raznolikim likovnim tehnikama uglavnom se nalazi u privatnim kolekcijama, Bošnjačkom institutu u Sarajevu (tapiserija Gradina), te u fundusu Umjetničke galerije u Brčkom (koja je do rata nosila naziv prvog brčanskog akademskog slikara Rizaha Štetića). Kulturno-umjetnička manifestacija Srebrenik – otvoreni grad umjetnosti, sa internacionalnim karakterom i odjekom, sa učešćem velikog broja domaćih i inostranih umjetnika, primarno iz oblasti teatra i slikarstva (zahvaljujući kojoj je srebrenički Dom kulture formirao zavidan likovni fundus) decenijama je implicirao prisustvo Hašima Muharemovića kao jednog od osnivača, kao likovnog umjetnika i kao muzičara, što potvrđuje svojevrstan Muharemovićev poiesis u njegovoj neraskidivoj vezi sa specifičnim etosom i potencijalitetima koje su se objektivirale u sferi muzičkog i likovnog stvaralaštva.

Dok je polje njegovog muzičkog stvaralaštva i njegovog doprinosa etnomuzikogiji neupitno, njegovo afirmiranje u sferi likovnosti je manje poznatog opsega, a što je u direktnoj vezi sa specifičnim karakterom njegovog habitusa i personalnosti. Samokritičnost, određeni stepen introverzije i odustvo želje za samopromicanjem ili pak aktivnijim učestvovanjem u likovnom životu, njenim trendovima i uzajamnim relacijama među samim slikarima, te kontinuiranje vlastitog, često samozatajnog likovnog methodosa razlog su ove manje poznate dimenzije umjetničkog stvaralaštva ovog autora. Ipak to apsencija iz sfere kritike ne znači i neznatnost njegove likovne kreativnosti i imaginarija; iza ovog autora su ostale stotine likovnih djela (akvarela, ulja, kombiniranih tehnika, akrilika, gvaša, crteža, tapiserije), a tačan broj je nemoguće odrediti, jer on sam nikada nije vodio evidenciju svojih djela.

Uz to stoji i činjenica kako je Muharemović profesionalno bio ljekar, specijalista epidemiologije, tako da je, uvažavanjem svih činjenica i faktora, personalnih, profesionalnih, ali i konativnih dispozicija, te društvenih okolnosti, u konačnome, njegov polivalentan životni aktivitet bio plodonostan. Stoga likovni kritičar Vojislav Vujanović ne pretjeruje kada je pri otvaranju njegove izložbe u Gradskoj vijećnici u Brčkom 2003. godine na kraju svoje recenzije koja je štampana u katalogu 2003. godine, te reprintana 2012. godine, pod naslovom U prepletu mističnog i realnog napisao kako njegova dvodimenzionalnost (muzike i slikarstva) “…daju punu izražajnost i stvaralačkog i duhovnog čovječnog profila dr. Hašima Muharemovića – liječnika, glazbenika i slikara. Rijetka ličnost, gotovo i neponovljiva u našoj sredini.” Ta komplementarnost i triangulacija nisu slučajni, jer se tiču terapeutiziranja ljudskog tijela, ali i ljudske duše, te ispunjenju svrhe ljudskog postojanja i njegovog trajnog kultiviranja.

Kao ljekar, radio je u Brčkom, Tuzli, Gradačcu, Ghadamesu u Libiji, Sarajevu i Srebreniku. Za vrijeme rata vršio je dužnost direktora Doma zdravlja u Srebreniku, a nakon rata jedan mandat bio je na dužnosti glavnog sanitarno/epidemiološkog inspektora Federacije BiH. Nakon penzioniranja uglavnom se posvetio slikarstvu. Umro je 2012. godine, pet mjeseci nakon svoje posljednje izložbe, u 75. godini, u gradu u kojem je i započeo svoj životni put, zaokruživši pri tome jedan ciklus čija fabula nije bila svedena na život kao takav, nego na kvalitativno više i trajnije forme postojanja koje transcendiraju sferu “banalnosti materijalnog života”.

Prof. dr. Vedad MUHAREMOVIĆ