Vijesti / Svijet

1659. – Francuska i Španija zaključile Pirinejski mir, kojim je završen dugogodišnji rat između dvije zemlje.

1781. – U Sevilji (Španija) rimokatolička inkvizicija posljednji put počinila zločin javnog spaljivanja “grešnika” optuženih za jeres.

1867. – Rođena je Marie Curie, francuska kemičarka i fizičarka koja je dva puta dobila Nobelovu nagradu. Ona i njen suprug Pierre Curie iz rude urana izdvojili su nove elemente – radijum i polonijum. Prva je žena koja je stekla akademsku titulu pariske Akademije medicine i postala šefica Katedre za fiziku na Sorboni. Bila je osnivačica i direktorica Instituta za radijum u Parizu. S Pierreom je 1903. podijelila Nobelovu nagradu za fiziku, a 1911. je sama dobila Nobelovu nagradu za hemiju. Poslije Pjerove smrti 1906. je otkrila radioaktivnost torijuma. U čast bračnog para Curie, jedna mjerna jedinica u fizici je nazvana “Curie”.

1879. – Rođen je Lav Trocki, sovjetski političar, osnivač Crvene armije i jedna od ključnih ličnosti u obje ruske revolucije, 1905. i 1917. Bio je član Politbiroa boljševičke partije, predsjednik utjecajnog Petrogradskog sovjeta, šef diplomatije u prvoj sovjetskoj vladi. Nakon sukoba sa Staljinom isključen je 1927. iz partije, 1929. je protjeran iz SSSR, a u avgustu 1940. po Staljinovom nalogu ubijen u Meksiku. Njegova ideja o permanentnoj revoluciji, kao jedinom načinu za pobjedu socijalizma u svijetu, našla je sljedbenike u pokretu trockista.

1908. – Rođen je Mitar Bakić, partizanski komandant i narodni heroj Jugoslavije.

1913. – Rođen je Albert Camus, francuski pisac i filozof, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1957. (“Stranac”, “Kuga”, “Mit o Sizifu”, “Pisma njemačkom prijatelju”, “Pobunjeni čovek”).

1917. – U Petrogradu je pod vođstvom vođe boljševika Vladimira Iljiča Lenjina počela Oktobarska socijalistička revolucija. Crvena garda zauzela je sve značajne punktove u gradu, srušena je privremena vlada Aleksandra Kerenskog i formirana prva sovjetska vlada s Lenjinom na čelu.

1917. – Britanske trupe preuzele Gazu od Turske.

1943. – U Tuzli izašao prvi broj “Fronta slobode”, organa Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP) istočne Bosne.

1944. – Poginuo je Ranko Šipka, narodni heroj Jugoslavije.

1944. – Franklin Roosevelt po četvrti put izabran za predsjednika SAD.

1946. – Nakon 190 dana završena prva savezna radna akcija omladine na gradnji željezničke pruge Brčko-Banovići, duge 190 km. U akciji učestvovalo oko 70.000 osoba iz cijele zemlje i 2.000 iz inostranstva.

1956. – Zbog Sueske krize, UN je odredio da se iz Egipta povuku Britanija i Francuska, koje će otad u Hladnom ratu igrati sporednu ulogu.

1966. – Pošto su čuli sovjetske kritike upućene vladi Kine, u znak protesta kineske diplomate napustile proslavu Oktobarske revolucije u Moskvi.

1972. – Demokratska Republika Njemačka i Savezna Republika Njemačka odlučile uspostaviti diplomatske odnose.

1973. – SAD i Egipat uspostavili pune diplomatske odnose prekinute poslije Šestodnevnog rata 1967, u kojem je izraelska armija porazila egipatske snage i zauzela Sinaj, područje Gaze i Golansku visoravan u Siriji.

1975. – U Banjaluci osnovan Univerzitet, u sklopu kojeg je bilo šest fakulteta, tri više škole i devet instituta i zavoda.

1987. – U Tunisu, u državnom udaru koji je predvodio premijer Bin Ali, oboren predsjednik države Habib Burgiba.

1992. – Umro je slovački državnik Alexander Dubček, vođa pokreta reformi u Čehoslovačkoj krajem šezdesetih godina 20. vijeka, nazvanih “Praško proljeće”. Bio je najistaknutiji protagonista demokratizacije i preporoda društva i Komunističke partije Čehoslovačke (KPČ) i izgradnje “socijalizma s ljudskim likom”. U Drugom svjetskom ratu je učestvovao 1944. u slovačkom narodnom ustanku. Od 1963. bio je na čelu Komunističke partije Slovačke, a u januara 1968. je izabran za generalnog sekretara Centralnog komiteta KPČ umjesto Antonjina Novotnog. Svrgnut je poslije vojne intervencije pet zemalja Varšavskog pakta u avgustu 1968. U decembru 1969. je naimenovan za ambasadora u Turskoj, ali je već 1970. opozvan i potom je proveo skoro dvije decenije u potpunoj političkoj izolaciji. Poslije pada komunističkog režima 1989. je izabran za predsjednika čehoslovačkog parlamenta.

2004. – Visoki predstavnik u BiH Paddy Ashdown oduzeo dozvolu za rad Privrednoj banci Srpsko Sarajevo, čiji je vlasnik Momčilo Mandić, za kojim je raspisana potjernica.

2016. – Umro je kanadski kantautor Leonard Cohen.